Hard Fork & Soft Fork (Kapsamlı Rehber)

Çatallanma (Fork) nedir?

Çatallanmaları blok zincirlerde gerçekleşen küçük ya da büyük çaplı kural değişiklikleri olarak görmek mümkündür. Çatallanmalar blok zincirlerdeki güvenlik, hız vb. problemlerin çözümüne katkıda bulunmak adına yapılan güncellemelerdir.

Çatallanmayı sıradan bir bilgisayar programı güncellemesinden ayıran birkaç ince detay vardır. Bu detaylardan en öne çıkanları blok zincirlerin merkeziyetsiz yapıları gereği güncellemeleri direkt olarak herkese zorunlu tutacak ya da keyfi olarak güncelleyip güncellememe şansını sunacak merkezi bir otoritesi yoktur. Sıradan bir bilgisayar programını, bankacılık programını veya geleneksel yöntemler ile çalışan herhangi bir programı düşündüğünüzde bu programların işlevini arttırmak, güvenliğini arttırmak vb. gibi sebepler ile geliştirilen güncellemeler programı kontrol eden merkezi bir otorite tarafından ağa yüklenir ve kullanıcılara indirmesi zorunlu ya da isteğe bağlı halde bırakılır.

Blok zincirlerde ise durum blok zincirlerin merkeziyetsiz yapıları gereği böyle değildir. Daha önceki kripto para algoritmaları serimizden de anlayabileceğiniz üzere blok zincir yapılarında ortak bir karara varmak hayli zor bir iştir. Bu zorluk, durum ağı ilgilendiren güncellemelere geldiğinde de devam etmektedir. Çünkü yapılan güncellemede karar kılacak yetkili bir merci, bu güncellemeyi ağa dayatacak herhangi bir güç bulunmamaktadır.

Bu yüzden blok zincirlerde gerçekleşen çatallanma olayları sıradan bir güncellemeden farklıdır. Ağın sahip olduğu belli başlı problemlere çözüm getiren çatallanmalarda blok zincir yapısı güncellemenin geldiği bloktan itibaren ya direkt olarak ana blok zincirden koparak ayrı bir blok zincir haline gelir ya da ana blok zincirle hala uyumlu çalışabiliyor olmasına rağmen farklılaşır.

İki durumda da eski blok zincir aynı olduğu gibi devam etmektedir. Kullanıcılar kullanacakları blok zinciri seçme özgürlüğüne sahiptir. Dolayısıyla blok zincirlerde gerçekleşen güncellemerin ağda kalıcı bir hale gelip gelmemesi kullanıcıların inisiyatifine bağlıdır.

Aşağıda çatallanmaya uğramış bir blok zincirin görselleşmiş hali mevcuttur.

Kaynak: Digital Asset Research

Çatallanma türleri nelerdir?

Çatallanma türleri blok zincire getirilen güncellemenin hangi kuralları değiştirdiğine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Eğer güncelleme blok zincirin çokta hayati olmayan ve diğer blokların eklenmeye devam etmesinde sorun çıkarmayacak bir güncelleme ise bu güncellemeye “soft fork” yani yumuşak çatallanma veya isteğe bağlı çatallanma denir. İsteğe bağlı çatallanmalar ana blok zincir ile uyumlu olarak çalışabilirler. Yani ağı kullanan kullanıcılar bir değişiklik yapmasalar dahi hem ağın eski bloklarını hem de ağa yeni eklenecek blokları görüntüleyebilirler.

Bir diğer ve sonuncu çatallanma türü ise “hard fork” dediğimiz sert çatallanma ya da mecburi çatallanmadır. Bu çatallanma türünde ağa eklenen güncelleme ağa çok önemli değişiklikler getirir. Ağa getirilen bu değişiklikler eski ve yeni ağların bir arada çalışmasını imkansız hale getirir. Bu gibi durumlarda ağlar tamamen ayrılır ve ortaya farklı bir kripto para birimi çıkar. Bu tarz güncellemeler blokların boyutu, işlenme şekli gibi önemli değişiklikleri içerir veya ağda gerçekleşen “hack” gibi önemli olaylardan sonra gerçekleşmek zorunda kalan güncellemelerdir.

Yumuşak çatallanma nedir?

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere yumuşak çatallanma ağın orijinal hali ile uyumlu olarak çalışabilen çatallanma türüdür.

Yumuşak çatallanma işlemine maruz kalmış blok zincirlerde kullanıcılar yeni gelen güncellemeyi isteğe bağlı olarak yapma ya da yapmama seçeneklerine sahiptir. Her iki koşulda da kullanıcılar ağın hem eski bloklarını hem de ağa yeni eklenen blokları görmeye devam edebilir.

Yumuşak çatallanma örnekleri nedir?

“Bitcoin Cash nedir?” adlı yazımızda da bahsettiğimiz gibi Bitcoin 2017 senesinde popülerliğinin inanılmaz derecede artması ile beraber transferlerde çok büyük bir yoğunluk yaşamaya başlamıştı. Bu yoğunluk çok yüksek komisyon ücretlerine ve bekleme sürelerine neden oluyordu. Bu durumu çözmek için ortaya atılan iki öneri hem sert çatallanmaya hem de yumuşak çatallanmaya bir örnek oluşturmuştur.

BCH’yi oluşturan ekipteki gibi bu sorunun çözümünün blok boyutunu arttırmak olmadığını düşünenler Bitcoin’e SegWit güncellemesini getirerek transferlerin bilgisinin daha küçük bir boyuta sığmasını sağlamış ve Bitcoin’in blok kapasitesini 4 kat arttırmışlardı. Gelen bu güncellemeye göre blok boyutu aynı kaldığı ve bloğun içerisinden sadece transfer bilgisinin boyutu değiştiği için ağda genel bir güncelleme gerçekleştirmeye gerek yoktu. SegWit bu açıdan mükemmel bir yumuşak çatallanma örneğidir.

Sert çatallanma nedir?

Sert çatallanma ağın işleyişinde genel bir değişikliğe gidilen çok önemli güncellemeleri barındıran çatallanma türüdür. Sert çatallanma da ortaya aynı geçmişi paylaşan iki farklı blok zincir ve dolayısıyla iki farklı kripto para birimi çıkar.

Sert çatallanma gerçekleşmiş olan blok zincirlerde kullanıcılar hangi blok zinciri kullanmaya devam edeceklerini seçmek zorundadırlar. Ethereum ve Ethereum Classic örneğinden de anlaşılabileceği üzere iki blok zincir de yaşamaya devam edebilse de her zaman bir tanesi daha ön plana çıkmaya devam edecektir.

Sert çatallanma örnekleri nelerdir?

Yukarıda ve “Bitcoin Cash nedir?” adlı yazımızda da bahsettiğimiz üzere Bitcoin ağındaki yavaşlık ve pahalılık problemini çözmek için ortaya atılan iki öneriden birisi transfer bilgilerinin boyutunu küçültmek (SegWit) diğeri ise blokların boyutunu arttırmaktır.

Transfer bilgilerinin boyutunu küçültmek yukarıda da yazdığımız gibi ağ için değiştirilemez bir durum değildir ve bu güncelleme eski blok zincir ile uyumlu bir şekilde çalışmaya devam edebilir. Ama BCH’nin kurucularının seçtiği gibi blok boyutunu değiştirmek ağ için çok önemli bir değişikliktir ve aynı blok zincirde bu güncellemenin gerçekleşmesi olanaklı değildir. Bu güncellemeyi gerçekleştirmek için ağın bir kopyasının oluşturulması ve değişikliğin o kopya üzerinde gerçekleşmesi şarttır.

Bu durumun sonunda ortaya iki farklı, birbirinden tamamen bağımsız blok zincir çıkar. Bu iki blok zincir aynı geçmişi paylaştığı için çatallanmanın gerçekleştiği tarihte 5 BTC’ye sahip olan birisi çatallanmadan sonra Bitcoin Cash ağında 5BCH’ye sahip olacaktır.

Bir başka sert çatallanma örneği olan Ethereum Classic ise Ethereum’un 2016 yılında gerçekleşen DAO Hack olayından sonra ortaya çıkmıştır. “Ethereum Classic nedir?” adlı yazımızda daha detaylı bir şekilde bahsedeceğimiz bu durumdan sonra Ethereum topluluğu aynı Bitcoin topluluğu gibi ikiye bölünmüştür. Ağda gerçekleşen hack olayının etkilerini silmeyi kabul eden grup Ethereum kullanmaya devam ederken bu değişikliği kabul etmeyenler Ethereum Classic adını verdikleri kripto para birimini Ethereum ağının bir sert çatallanması olarak ortaya sürmüşlerdir.

Sonuç

Kripto para dünyasında çatallanmalar geçmişte olduğu gibi gelecekte de oldukça önemli bir rol oynamaya devam edecektir. Kripto paraların sahip olduğu problemlere bir çözüm olarak ortaya çıkan bu çatallanmaları dikkatlice incelemek kullanıcıların yararına olacaktır. Ağa getirilen önemli değişiklikler kripto paranın fiyatı üzerinde bir etkiye sahip olabileceği için yatırımcılar ve al-sat yapan kullanıcılar tarafından dikkatle takip edilmelidir.

Okuduğunuz bu metinde olduğu gibi kripto para dünyasının önemli parçalarını tanımaya devam etmek ve kripto dünyasını ilgilendiren önemli güncellemelerden haberdar olmak için bizi takip etmeye devam edebilirsiniz.

Sosyal medya hesaplarımıza ulaşmak için Twitter, Reddit, Facebook, Instagram, Telegram, LinkedIn linklerini kullanabilirsiniz.

Bu makale Berk Küzgil tarafından yazılmıştır.